Çok eski çağlardan beri gerek gıda ihtiyaçlarını karşılamak gerekse de hastalıklarını tedavi etmek amacıyla insanların bitkileri araştırıp incelediği ve şifalı bazı karışım, çay, su, merhem gibi kullanıma yönelik faaliyetlerde oldukları tarihi kanıtlarla ortaya çıkmıştır.
Tarihsel süreçten günümüze kadar uygarlıkların bitkilerle çare bulma çabalarına bakıldığında her uygurlığın “bitkisel tedavi” açısından son derece araştırmacı bir faaliyet içerisinde oldukları görülmektedir.
Bitkisel tedavi‘ye Sümer, Akkat ve Asur Uygarlıklarını kapsayan ve İsa’dan önce 3000 yıllarına kadar uzanan Mezopotamya Uygarlığı mercek altına alındığında; bu uygarlığın kitaplığında saklanmış olan tabletler ve diğer tabletlerin bulunup okunması sonucu tedavinin rahipler tarafından yapılmakta olduğu bilinmektedir. O dönemin herbalistleri olan rahipler ilaçları lapa merhem, şurup gibi şekillerinde hazırlamışlardır.
İ.Ö 2000 yıllarında Orta Anadolu’ya yerleşerek bir uygarlık kurmuş olan Hititler ise Hitit devletinin baş şehri olan, Boğazköy (Hattuşaş) da bulunmuş olan Hitit arşivindeki tabletlere dayanmaktadır. Uzmanlara göre genel kanı Mezopotamya tabaletinde kayıtlı reçetelerde adamotu, alıç, arpa, badem banotu, buğday, defne, dişotu, hardal, haşhaş, üzüm gibi reçetelerde bir çok bitkisel drog bir arada kullanılmıştır. Her reçetenin sonuna ise “böylece hasta iyi olacaktır” cümlesinin yazılıyor olması oldukça dikkat çekicidir.
Grek Uygarlığından, Mısır Uygarlığına Roma ve Bizans Uygarlığından Anadolu Selçuk Uygarlığından Osmanlı Uygarlığına kadar bitkisel tedavi yöntemleri hep kullanıla gelmiştir.
“Bitkisel tedavi” yöntemlerinde Osmanlı tababeti genellikle Selçuklu ve İslam tababetinin bir devamı niteliğinde olup Osmanlı uygarlığı ilk dönemlerinde tıbbi bitkilerle ilgili dikkat çekici kaynak İbni Baytar’ın eserinde Türkçe çevrileri yaparak sonradan Calinos, İbni Sina, İbni Baytar ve Razi gibi yazarların eserleridir.
Osmanlı padişahları da bitkisel tedavi yöntemlerine işe çok önem vermiş ve 1909 yılında İstanbul Tıp Fakültesine bağlı olarak kurulan eczacılık okulunun öğretim programına bitkisel drogları öğretmek amacıyla “Farmekognozi” ismi altında bir ders konulmuştur.
Bitkisel tedavi, bitkilerin doğal bileşenlerini kullanarak hastalıkları önlemeyi, tedavi etmeyi veya genel sağlığı desteklemeyi amaçlayan bir yöntemdir. Bu tedavi, bitkilerin kökleri, yaprakları, çiçekleri, tohumları veya kabukları gibi farklı kısımlarından yararlanır. Modern tıbbın yanı sıra alternatif veya tamamlayıcı bir tedavi olarak kullanılabilir.
Bitkisel Tedavi Yöntemleri
- Bitki Çayları
Bitkilerin kurutulmuş yaprak, çiçek veya köklerinin sıcak suda demlenmesiyle hazırlanır.- Papatya çayı: Sakinleştirici ve rahatlatıcı.
- Adaçayı: Boğaz ağrısı ve soğuk algınlığına iyi gelir.
- Tentürler
Alkol veya su kullanılarak bitkilerden özlerin çıkarılmasıyla elde edilir. Daha yoğun ve etkili bir formdur.- Ekinazya tentürü: Bağışıklık sistemini güçlendirmek için kullanılır.
- Uçucu Yağlar
Aromaterapi için kullanılan, bitkilerin damıtılmasıyla elde edilen konsantre yağlardır.- Lavanta yağı: Stresi azaltır ve uyku düzenine yardımcı olur.
- Çay ağacı yağı: Antiseptik özelliklere sahiptir.
- Kapsül ve Tabletler
Bitkilerin özütlerinin toz haline getirilip kapsüllerle sunulması.- Zerdeçal kapsülleri: Anti-inflamatuar özellikleriyle bilinir.
- Ginseng tabletleri: Enerji ve konsantrasyonu artırır.
- Merhem ve Kremler
Cilt üzerindeki rahatsızlıklar için bitki özleri içeren topikal ürünlerdir.- Aloe vera kremi: Yanık ve cilt tahrişlerinde kullanılır.
- Arnika merhemi: Morluklar ve kas ağrıları için.
- Bitkisel Buharlar
Solunum yollarını açmak veya cilt sağlığı için bitkilerin buharının kullanılması.- Nane ya da okaliptüs buharı: Burun tıkanıklığına iyi gelir.
- Masaj Yağları
Bitkisel yağlarla yapılan masaj, kas gevşetici ve rahatlatıcı etki sağlar.- Susam yağı: Kan dolaşımını artırır.
- Biberiye yağı: Kas ağrılarını hafifletir.
Popüler Şifalı Bitkiler ve Kullanım Alanları
- Zencefil: Sindirimi kolaylaştırır, mide bulantısını giderir.
- Sarı kantaron: Hafif depresyon ve anksiyete için.
- Isırgan otu: Kan temizleyici ve eklem sağlığı destekçisi.
- Kekik: Antibakteriyel ve solunum yolu enfeksiyonları için.
- Rezene: Şişkinlik ve gaz problemlerine iyi gelir.
Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Bitkiler her zaman güvenli değildir; yanlış dozda alındığında yan etkiler görülebilir.
- Bazı bitkiler ilaçlarla etkileşime girebilir, bu nedenle bir doktora danışılmalıdır.
- Hamilelik, emzirme ve kronik hastalıklarda bitkisel tedaviler dikkatle uygulanmalıdır.
Bitkisel tedavi, doğru şekilde kullanıldığında, sağlığı desteklemek için güçlü ve doğal bir araçtır.
